Omgaan met Emoties

Zowel in de mindfulnesstrainingen als in mijn therapiepraktijk kom ik regelmatig mensen tegen die zich overweldigd voelen door hun emoties. Ze worden overspoeld door angst, boosheid of verdriet. Ze voelen zich machteloos en overgeleverd aan die gevoelens . Daardoor komt er vaak paniek bovenop de emotie waar ze zich door overvallen voelen. Ze lijden hier erg onder en willen zo snel mogelijk hulp want het voelt ondragelijk voor ze. Ze willen van de emotie af en vooral zorgen dat emoties niet meer terugkomen.
Maar omdat emoties bij het mens-zijn horen,  hebben we het niet voor het zeggen of ze ons komen bezoeken of niet. Net zoals gedachten, geluiden of fysieke sensaties.
Wat deze mensen zich vaak niet realiseren is dat ze kunnen leren om hun houding ten opzichte van de emotie te beïnvloeden via het richten van hun aandacht.
We kunnen verschillende posities innemen ten opzichte van een emotie. We kunnen er tegen vechten, we kunnen ons ervoor afsluiten of het ontkennen of we kunnen ons erdoor laten overspoelen. Dat zijn de meest gebruikelijke reacties. In het boeddhisme worden dit de drie vergiften genoemd. Ze worden in het Tibetaanse levenswiel gerepresenteerd door de haan, de slang en het varken. (afbeelding).De haan staat voor begeerte, de slang voor de haat en het varken voor onwetendheid of onbewustheid. Vertaald naar het omgaan met emoties: de begeerte laat onszelf hechten aan onze emotie, de haat leidt tot vechten tegen onze emotie en de onwetenheid maakt dat we onze emotie negeren, we willen er niets van weten.
Deze houdingen worden vergiften genoemd omdat ze leiden tot meer lijden. Bovenop verdriet komt het gevecht tegen het verdriet, bovenop de angst komt het verzuipen in de angst, bovenop de boosheid komt de ontkenning van de boosheid. Vooral van deze laatste houding is niet direct herkenbaar hoe het extra lijden veroorzaakt. Dit wordt vaak pas duidelijk wanneer de persoon in het ziekenhuis wordt opgenomen met een maagzweer of bij de tandarts komt met afgebroken tanden van het tandenknarsen.
Er is echter een vierde weg om te bewandelen, die van de mindfulness, aandacht of opmerkzaamheid. Dit is geen eenvoudige weg want we zullen de automatismen van de drie andere wegen moeten leren overwinnen. Er hebben zich snelwegen van prikkeloverdracht in ons brein gevormd doordat we deze drie manieren van reageren al van jongs af aan hebben aangeleerd. De weg van controle leren uitoefenen op onze aandacht is een nieuwe weg die pas door veel te bewandelen breder en beter begaanbaar wordt. Vergroten van onze opmerkzaamheid lukt dus alleen door regelmatig te oefenen. Liever drie maal dagelijks 3 minuten opmerkzaamheid beoefenen dan één keer per week een uur. Van lieverlee zul je merken dat je concentratievermogen toeneemt, dat je steeds minder in beslag genomen wordt door gedachten of gevoelens en dat je inzicht verwerft in de processen zoals ze zich afspelen in je geest en lichaam.
Oefening: 3 minuten ademruimte
Ga gemakkelijk zitten, de rug recht, kin een beetje ingetrokken, de ogen naar believen gesloten of half geopend. Open de zintuigen en merk op wat je op dit moment ervaart (geluiden, gedachten, gevoelens, fysieke sensaties) zonder op de inhoud van die ervaring in te gaan.
Na een minuut bundel je je aandacht en richt je deze op een plek in het lichaam waar je je adem duidelijk voelt bewegen. Je laat je aandacht hier rusten en wordt je gewaar van de sensaties in en rondom de adembeweging. Merk je dat de aandacht is afgeleid, dan breng je deze weer terug naar de plek waar je je adem duidelijk kunt voelen.
In de laatste minuut laat je je aandacht ruimer worden totdat het gehele ademende lichaam in je aandacht is. Merk hoe op elke inademing het gevoel van ruimte in het lichaam toeneemt en hoe op elke uitademing het gevoel van spanning afneemt. We sluiten de oefening af met de wens dat het gevoel van ruimte de gehele dag met ons mag zijn.